EN
Trường đại học Imperial Anh Quốc đã thực hiện một nghiên cứu sau đó kết luận rằng “Tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến sẵn khiến tăng nguy cơ phát triển ung thư”. Cùng chúng tôi tìm hiểu thực phẩm siêu chế biến là gì và tại sao thực phẩm siêu chế biến lại độc hại, có nguy cơ tăng khả năng mắc bệnh ung thư và tử vong.
Thực phẩm siêu chế biến là gì?
Thực phẩm siêu chế biến (ultra-processed food) là thức ăn được chế biến qua rất nhiều bước sản xuất bằng siêu chuỗi máy móc công nghiệp. Các thành phần nguyên liệu tạo nên thực phẩm siêu chế biến đến từ nhiều ngành công nghiệp khác nhau và không đơn thuần chỉ đến từ trang trại.
Thực phẩm siêu chế biến chứa calo cao, thành phần chính bao gồm:
- Tinh bột: Thực phẩm siêu chế biến chứa tinh bột trắng đặc, tinh bột tinh, tinh bột biến tính từ ngô, lúa mì, đậu nành, củ khoai mì, gạo. Tổng sản lượng ngô và đậu nành của nước ta chiếm lần lượt 90% và 50% loại nhập khẩu biến đổi gen GMO, đây cũng là nguồn nguyên liệu chế biến tăng nguyên nhân gây ung thư, dị tật, dị ứng, thay đổi sinh hóa, độc hại hệ miễn dịch.
- Chất đạm: thực phẩm siêu chế biến sử dụng nguồn protein từ thịt động vật nuôi thâm canh, các protein thủy phân, protein đậu nành cô lập, gluten, casein, whey protein và thịt được tách cơ học.
- Đường: thực phẩm siêu chế biến sử dụng nguồn đường cao phân tử fructose như xi rô ngô, đường tinh luyện, đường củ cải, nước ép trái cây cô đặc, maltodextrin, dextrose, lactose.
- Chất béo: thực phẩm siêu chế sử dụng dầu tinh luyện, dầu biến tính, dầu hydro hóa, bơ thực vật, shortening, bơ marginine, sữa béo thực vật, kem béo (hydro hóa từ dầu).
- Muối tinh luyện và muối không mặn được sử dụng rất nhiều trong thực phẩm siêu chế biến.
- Phụ gia: thực phẩm siêu chế biến sử dụng đa dạng và nhiều loại chất phụ gia thực phẩm. Các loại chất phụ gia này có thể gọi là “mỹ phẩm trang điểm” dành cho thức ăn, giúp thực phẩm giấu đi các tính xấu, tính dở, tính hôi, tính không mong muốn đối với nguyên liệu đầu vào, khiến cho thực phẩm trông thật xinh đẹp, bắt mắt.
- Phụ gia phổ biến như: chất điều vị bột ngọt, bột nêm, bột chiết xuất nấm men là chất phụ gia phổ biến nhất, nếu không có chất này bạn sẽ không phân biệt được đâu là thịt đâu là giẻ lau. Chất điều chỉnh độ chua, chất tạo màu sắc, chất tạo mùi, chất nhũ hóa, muối nhũ hóa, chất làm ngọt, chất làm đặc, chất làm dày, chất ổn định (liên kết nước và chất béo), chất tạo xốp, chất chống tạo bọt, chất tạo bọt, cacbonat, tạo gel, làm trắng và làm bóng cho thực phẩm trông thật xinh đẹp. Các chất phụ gia thực phẩm này ít khi được sử dụng trong nấu ăn tại căn bếp nhà bạn, chúng được sử dụng trong sản xuất thực phẩm chế biến sẵn và siêu chế biến sẵn.
Thực phẩm siêu chế biến phổ biến nhất trên thị trường, được đóng gói sản xuất hàng loạt, hạn sử dụng siêu dài:
- Các loại mì gói ăn liền
- Nước ngọt có ga, đồ ăn nhẹ, đồ ăn nhanh đóng gói
- Các loại bánh, kẹo, socola hoặc cả món ăn thay thế bữa ăn chính (món mặn)
- Bơ thực vật (marginine) và các loại bơ mứt, xúc xích, lạp xưởng, các thanh thực phẩm ăn liền, thịt và hải sản đóng hộp, các gói bột pha nước uống trà chanh, cafe sữa, sữa đặc…
Thành phần nguyên liệu làm ra thực phẩm siêu chế biến có giá rẻ, không bị ôi thiu hư hỏng theo thời gian, có khả năng thay thế tất cả các nhóm thực phẩm.
Thực phẩm siêu chế biến rất tiện lợi vì nhiều chất bảo quản, nguyên liệu trơ nên không dễ hư hỏng, sẵn sàng mở gói ra và ăn.
Thực phẩm siêu chế biến khiến vị giác cảm thấy ngon nhờ vào các phụ gia điều vị điều chỉnh các texture mềm, xốp, giòn, dễ tan mà vị giác con người ưa thích.
Thực phẩm siêu chế biến có thương hiệu mạnh, thuộc quyền sở hữu của các tập đoàn xuyên quốc gia. Có hoạt động truyền thông marketing mạnh mẽ, chiết khấu cho nhà bán lẻ lớn, có lợi nhuận lớn, có lợi thế thị trường to lớn.
Các chiến lược marketing được sử dụng trên toàn thế giới tập trung vào bao bì sống động, bắt mắt, thu hút, tạo uy tín qua các tuyên bố về sức khỏe, các chiến dịch sử dụng phương tiện truyền thông xã hội, điện tử, phát sóng và in ấn, bao gồm marketing đến cả trẻ em và trường học, với ngân sách lớn chiếm lĩnh tối ưu trên các nền tảng có chứa công cụ tìm kiếm.
Tất cả điều này giải thích tại sao thực phẩm siêu chế biến đã thành công trong việc thay thế thực phẩm chưa qua chế biến hoặc chế biến thô, chế biến tối thiểu cũng như các món ăn và bữa ăn mới chế nấu – hay thực phẩm thực (authentic food) – ở hầu hết các nơi trên thế giới.
Tác hại của thực phẩm siêu chế biến tăng khả năng ung thư, tiểu đường và béo phì
Lợi ích của thực phẩm siêu chế biến, chúng ta đều dễ dàng nhìn thấy mảng kinh doanh có lợi nhuận cao, giá rẻ, tiện lợi, nhanh chóng, không hư hỏng, dễ bảo quản, ăn ngay, ăn liền, ngon giả tạo đầu lưỡi. Nhưng tác hại của thực phẩm siêu chế biến thì nặng nề và nguy hiểm đến cả tính mạng con người.
Thực phẩm siêu chế biến hiện tại đã có tài liệu rõ ràng rằng chúng có liên quan đến một loạt tình trạng sức khỏe kém, gây ra các bệnh rối loại chuyển hóa bao gồm béo phì, tiểu đường loại 2 và bệnh tim mạch.
Nghiên cứu đầu tiên ở Anh (sử dụng hồ sơ Biobank) để thu thập thông tin về chế độ ăn từ 200.000 người ở độ tuổi trung niên. Các nhà nghiên cứu đã theo dõi sức khỏe của những người tham gia trong khoảng thời gian 10 năm, xem xét nguy cơ phát triển bệnh ung thư và nguy cơ tử vong vì ung thư.
Nghiên cứu trên cho thấy việc tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến có liên quan đến nguy cơ phát triển ung thư đặc biệt là ung thư buồng trứng và ung thư não. Nó cũng liên quan đến việc tăng nguy cơ tử vong do ung thư, đặc biệt là ung thư buồng trứng và ung thư vú.
Theo Đại học Hoàng gia London, được hỗ trợ từ quỹ nghiên cứu ung thư UK và thế giới. Cứ tăng 10% thực phẩm chế biến sẵn trong chế độ ăn của một người, thì tỷ lệ mắc bệnh ung thư sẽ tăng 2% và ung thư buồng trứng tăng 19%. Mỗi mức tăng 10% trong tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến cũng có liên quan đến tỷ lệ tử vong do ung thư tăng thêm 6%, cùng với mức tăng 16% đối với ung thư vú và tăng 30% đối với ung thư buồng trứng.
Nghiên cứu cũng cho thấy ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến cao nguy cơ phát triển bệnh béo phì và tiểu đường tuýp 2 cao hơn ở người trưởng thành, đồng thời tăng cân nhiều hơn ở trẻ em kéo dài từ thời thơ ấu đến tuổi trưởng thành trẻ ở Anh.
Bác sĩ Eszter Vamos tác giả chính của nghiên cứu, từ Trường Y tế Công cộng của Đại học Hoàng gia London, cho biết: “Nghiên cứu này bổ sung thêm bằng chứng tăng thực phẩm chế biến sẵn có khả năng tác động tiêu cực đến sức khỏe của chúng ta, bao gồm cả nguy cơ mắc bệnh ung thư. Với mức tiêu thụ cao ở người lớn và trẻ em ở Anh, điều này có ý nghĩa quan trọng đối với kết quả sức khỏe trong tương lai”
Cơ thể chúng ta có thể không phản ứng, không dị ứng với các thành phần và chất phụ gia siêu chế biến này, vô hình cho chúng ta nghĩ rằng chúng cũng giống với thực phẩm thô còn sự sống và bổ dưỡng được chế biến tối thiểu, đơn giản. Tuy nhiên, thực phẩm siêu chế biến có mặt khắp nơi và được bán trên thị trường với giá rẻ, bao bì hấp dẫn để thúc đẩy tiêu dùng. Điều này cho thấy môi trường thực phẩm của chúng ta cần cải cách khẩn cấp để bảo vệ người dân khỏi thực phẩm siêu chế biến sẵn.
Tổ chức Y tế Thế giới, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc trước đây đã khuyến nghị hạn chế thực phẩm chế biến sẵn như một phần của chế độ ăn uống lành mạnh bền vững.
Trên thế giới, các quốc gia đang nổ lực rất lớn từ phía chính phủ để giảm thiểu mức độ tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến. Tại Brazil, Pháp và Canada đang cập nhật và hướng dẫn chế độ ăn uống quốc gia của họ với các khuyến nghị nhằm hạn chế những thực phẩm đó. Brazil cũng đã cấm quảng cáo marketing thực phẩm siêu chế biến sẵn trong trường học.
Bác sĩ Chang nói: “Chúng tôi cần dán nhãn cảnh báo rõ ràng vào bao bì đối với thực phẩm siêu chế biến sẵn để hỗ trợ người tiêu dùng dễ dàng lựa chọn. Các chính sách thuế cho các thực phẩm chứa đường siêu chế biến nên được mở rộng để bao gồm đồ uống có ga chế biến sẵn, đồ uống làm từ trái cây và sữa, cũng như các sản phẩm siêu chế biến khác.
“Các hộ gia đình có thu nhập thấp đặc biệt dễ bị tổn thương trước những thực phẩm chế biến sẵn rẻ tiền và không tốt cho sức khỏe này. Các bữa ăn được chế biến tối thiểu đơn giản và mới nấu nên được trợ cấp để đảm bảo mọi người đều có quyền tiếp cận các lựa chọn lành mạnh, bổ dưỡng với giá cả phải chăng.”
Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng nghiên cứu của họ là quan sát, do đó không cho thấy mối liên hệ nhân quả giữa thực phẩm chế biến sẵn và ung thư do tính chất quan sát của nghiên cứu. Cần nhiều công việc hơn trong lĩnh vực này để thiết lập mối liên hệ nhân quả.
Bí quyết tránh thực phẩm siêu chế biến khi lựa chọn thực phẩm
Không chỉ chế biến, thực phẩm siêu chế biến còn bổ sung nhiều chất độc hại tăng khả năng gây nghiện, rối lối loạn chuyển hóa, tăng ung thư. Chúng ta có thể tự bảo vệ sức khỏe chính mình và gia đình qua việc lựa chọn thực phẩm bền vững và tự nấu ăn tại nhà.
- Đọc thành phần, càng ít thành phần thì càng tốt.
- Tránh các thành phần không có trên kệ gia vị nhà bạn càng tốt.
- Tránh thành phần nguyên liệu bạn không thấy bằng mắt thường và con người không làm ra được nếu làm bằng tay.
- Tránh các lựa chọn được chế biến nhiều như xúc xích, giò chả, thịt xông khói.
- Chọn thực phẩm tươi sống, thực phẩm thô, nguyên chất, một thành phần duy nhất.
- Chọn nhà sản xuất thực phẩm minh bạch, có tiêu chuẩn canh tác và sản xuất bền vững, cập nhật mới kiến thức sức khỏe đến người dùng.
- Tự nấu ăn nhiều hơn. Khi bạn đi ăn ngoài, thật khó để biết thực sự có gì trong thức ăn của bạn. Nếu bạn nấu ăn ở nhà, bạn có thể kiểm soát được nguyên liệu bạn đưa vào bữa ăn.
Đừng giao sức khỏe và khẩu vị của bạn cho nhà sản xuất, hãy có lựa chọn chính mình để cải thiện sức khỏe và đời sống lành mạnh của cả gia đình.
Nguồn tham khảo
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10260459/
webmd.com/diet/what-are-processed-foods
imperial.ac.uk/news/242892/ultra-processed-foods-linked-increased-risk-cancer/
https://www.bmj.com/content/383/bmj-2023-075294
https://www.bmj.com/content/360/bmj.k322
https://www.researchgate.net/publication/355481122_Ultra-processed_Foods_Weight_Gain_and_Co-morbidity_Risk
https://www.nutritional-psychology.org/scientists-propose-that-ultra-processed-foods-be-classified-as-addictive-%20substances/
https://www.theguardian.com/society/2024/feb/28/ultra-processed-food-32-harmful-effects-health-review
10 Cách Detox Kệ Gia Vị – Thay Thế Bột Ngọt, Bột Nêm Và Các Biến Thể
Xây Dựng Thói Quen Dùng Thực Phẩm Tối Giản Thông Minh Cho Mọi Gia Đình
Thực Phẩm Tốt Cho Đường Ruột, Giảm Nguy Cơ Mắc Ung Thư Trực Tràng
