EN
Nghiên cứu ngày càng tăng này đang chứng minh rằng cuộc sống tự nhiên, tiếp xúc thiên nhiên giúp nâng cao trí nhớ, tối ưu trí não, suy nghĩ mạch lạc logic, khiến chúng ta hạnh phúc, ngoài ra còn có một cơ thể khỏe mạnh. Tận dụng tối đa tiếp xúc với thiên nhiên, cuộc sống tự nhiên từ những gì xung quanh:
- Nước uống nấu chín phơi dưới ánh mặt trời,
- Áo quần chất liệu tự nhiên,
- Thực phẩm tự nhiên,
- Mùi hương tự nhiên, hoá phẩm, mỹ phẩm mùi vị tự nhiên,
- Vật dụng tự nhiên, nội thất với chất liệu tự nhiên nhất.
Cuộc sống tự nhiên là xa xỉ hay cần thiết?
Nếu không tiếp xúc với môi trường tự nhiên, bộ não của chúng ta sẽ không hoạt động tốt. Như lĩnh vực mới của khoa học thần kinh môi trường đã chứng minh, việc tiếp xúc với thiên nhiên không phải là điều xa xỉ – đó là điều cần thiết.
Nhớ một ngày tháng 11 xám xịt; mưa nhẹ nhàng vỗ nhẹ lên bề mặt các vũng thủy triều. Một vài con mòng biển, một con chim ưng nhỏ, một con chim lội nước đơn độc trên bờ – nhưng hơi thở của tôi đã chậm lại theo nhịp nước vỗ vào đá cuội, vai tôi rũ xuống và tôi cảm thấy thấm đẫm một cảm giác bình yên.
James Gilbert, một nhà sinh thái học đến từ Northamptonshire, cho biết: “Chỉ khi tôi ở ngoài trời và chú ý đến những thứ hoang dã xung quanh mình, tâm trí tôi mới tĩnh lặng”. Bất chấp công việc của anh ấy, những chuyến viếng thăm khu bảo tồn thiên nhiên với những loài quý hiếm không mang lại điều mà anh ấy mô tả là “thiết lập lại tinh thần” – “Chỉ đơn giản là những cuộc gặp gỡ hàng ngày mà tôi tình cờ gặp được trong cuộc sống hàng ngày. Những nét hoang dã này giúp tâm trí tôi tươi mới, mở rộng tầm nhìn và nâng cao tinh thần của tôi.”
Những bằng chứng như vậy về sức mạnh của thiên nhiên không có gì mới. Điều mới là lĩnh vực khoa học thần kinh môi trường đang nổi lên, lĩnh vực tìm cách khám phá lý do tại sao – và làm thế nào – bộ não của chúng ta bị ảnh hưởng sâu sắc khi ở trong thiên nhiên.
Tiếp xúc tự nhiên giúp giảm căng thẳng gia tăng cảm xúc tích cực
Có lẽ bạn đã biết các nghiên cứu cho thấy cây cối và nước chuyển động có liên quan đến việc giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng, cảm xúc tích cực hơn và giảm lo lắng và suy nghĩ.
Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy cuộc sống tự nhiên, tiếp xúc với thiên nhiên cũng có lợi cho chức năng nhận thức – tất cả các quá trình liên quan đến việc tiếp thu kiến thức và hiểu biết, bao gồm nhận thức, trí nhớ, lý luận, phán đoán, trí tưởng tượng và giải quyết vấn đề. Một nghiên cứu cho thấy rằng chỉ sau 40 giây nhìn ra mái nhà cây xanh, các đối tượng mắc ít lỗi hơn trong bài kiểm tra so với khi họ nhìn vào mái nhà bê tông.
Tiến sĩ Marc Berman, giám đốc Phòng thí nghiệm khoa học thần kinh môi trường tại Đại học Chicago, đã đánh giá bộ não của các đối tượng bằng một bài kiểm tra được gọi là nhiệm vụ đếm ngược nhịp chữ số, yêu cầu họ lặp lại các chuỗi số theo thứ tự ngược lại. Sau đó, ông cho họ đi bộ 50 phút, trong khung cảnh đô thị (trung tâm thị trấn) hoặc khung cảnh thiên nhiên (công viên). Khi trở về, họ lặp lại nhiệm vụ. Ông nói: “Hiệu suất được cải thiện khoảng 20% khi người tham gia đi bộ trong thiên nhiên, nhưng không cải thiện khi họ đi bộ trong môi trường đô thị”.
Theo Giáo sư Kathryn Williams, nhà tâm lý học môi trường tại Đại học Melbourne, sự tăng cường trí não khi hòa mình vào thiên nhiên không chỉ dừng lại ở việc nhận được câu trả lời ngay trong một bài kiểm tra. Cô nói: “Nghiên cứu đã liên tục chứng minh khả năng sáng tạo được nâng cao sau khi hòa mình vào môi trường tự nhiên”. Một nghiên cứu cho thấy chuyến đi bộ đường dài bốn ngày (không được sử dụng điện thoại hoặc công nghệ khác) đã tăng khả năng sáng tạo của người tham gia lên 50%. (Nếu bạn đang tự hỏi làm thế nào bạn có thể đưa ra con số về khả năng sáng tạo, thì nghiên cứu đó đã sử dụng Bài kiểm tra cộng sự từ xa, được sử dụng rộng rãi như một thước đo về tư duy sáng tạo, cái nhìn sâu sắc và khả năng giải quyết vấn đề. Các chủ đề được đưa ra ba từ và phải đưa ra một câu trả lời từ liên kết chúng.)
Điều gì có thể xảy ra ở đây? Theo giả thuyết ưa thích sinh học được phổ biến bởi nhà sinh vật học xã hội người Mỹ EO Wilson, con người hoạt động tốt hơn trong môi trường tự nhiên vì bộ não và cơ thể của chúng ta tiến hóa trong và cùng với thiên nhiên.
Tiến sĩ David Strayer, nhà khoa học thần kinh nhận thức, người đứng đầu Phòng thí nghiệm Nhận thức Ứng dụng tại Đại học Utah, cho biết: “Là những người săn bắn hái lượm, những người hòa hợp nhất với môi trường tự nhiên có nhiều khả năng sống sót nhất. Nhưng sau đó chúng tôi đã xây dựng tất cả cơ sở hạ tầng này. Chúng ta đang cố gắng sử dụng bộ não săn bắt hái lượm để sống trong thế giới hiện đại đầy căng thẳng và đòi hỏi khắt khe.”
Tất nhiên, cuộc sống của người săn bắn hái lượm không hề dễ dàng. Chiến đấu, phòng thủ hoặc bỏ chạy không phù hợp với cách chúng ta đang sống hiện nay. “Hầu hết những căng thẳng mà chúng ta gặp phải ngày nay không đòi hỏi phản ứng thể chất nhưng vẫn gây ra phản ứng sinh lý tương tự – nồng độ cortisol tăng, nhịp tim và sự tỉnh táo tăng lên – có thể ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch và tim mạch, cũng như trí nhớ, tâm trạng và sự chú ý.”
Cuộc sống tự nhiên khiến chúng ta dễ hạnh phúc
Việc tiếp xúc với thiên nhiên sẽ kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm – nhánh của hệ thần kinh liên quan đến trạng thái “nghỉ ngơi”. Điều này mang lại cảm giác bình tĩnh và an lành , giúp chúng ta suy nghĩ rõ ràng và tích cực hơn, giống như những gì khi đi dạo bên bến cảng.
Một lý thuyết gần đây đề xuất rằng oxytocin (hormone hạnh phúc) có thể đứng đằng sau hiện tượng này, phát huy tác dụng chống căng thẳng và phục hồi mạnh mẽ khi chúng ta ở trong môi trường tự nhiên mà chúng ta cho là an toàn, dễ chịu, bình tĩnh và quen thuộc.
Nhưng nếu khả năng khiến chúng ta “cảm thấy dễ chịu hơn” là con đường duy nhất mà thiên nhiên tác động đến não bộ, thì nó sẽ chỉ có tác dụng nếu bạn coi việc hòa mình vào thiên nhiên là một trải nghiệm tích cực.
Berman nói: “Ngay cả trong tháng 1, khi nhiệt độ bên ngoài là 0 độ và mọi người không thích đi bộ trong thiên nhiên, họ vẫn nhận thấy sự cải thiện về hiệu suất trong bài kiểm tra”. “Họ không cần phải ‘thích’ tiếp xúc với thiên nhiên để thu được những lợi ích về mặt nhận thức.”
Một lời giải thích khác cho việc tăng cường bản chất là một thứ được gọi là lý thuyết phục hồi sự chú ý (ART). Các nhà tâm lý học gọi khả năng duy trì sự tập trung vào một nhiệm vụ tinh thần cụ thể, bỏ qua những phiền nhiễu bên ngoài (chẳng hạn như điện thoại của bạn) và những yếu tố bên trong (chẳng hạn như cái bụng đang sôi sùng sục của bạn), là “sự chú ý có định hướng”. Và theo ART, đó là nguồn tài nguyên hữu hạn.
Williams giải thích: “Các vùng não chịu trách nhiệm về loại chú ý này có thể bị suy giảm do môi trường hiện đại đa nhiệm và có tính kích thích cao”. Khi điều đó xảy ra, chúng ta không thể tập trung, mắc sai lầm và mắc kẹt trong các vấn đề. “Nhưng có điều gì đó về thiên nhiên thu hút bộ não theo cách rất đơn giản và dễ dàng, tạo cơ hội cho những khu vực này được nghỉ ngơi và phục hồi.”
Cuộc sống tự nhiên bao gồm những gì?
Không phải khung cảnh thiên nhiên không có nhiều tác nhân kích thích, mà sự chú ý mà chúng thu hút là gián tiếp và tự phát – chúng ta bị thu hút bởi chuyển động của một con chim, con gà vịt hoặc tiếng chân chúng ta dẫm lên những chiếc lá rơi. Sự quan tâm nhẹ nhàng đến môi trường xung quanh của chúng ta được gọi là “niềm đam mê mềm mại”, và khi chúng ta đắm chìm trong đó, sự chú ý có định hướng có thể được phục hồi. Có lẽ đó là lý do tại sao tôi thường ghi âm các ghi chú giọng nói hoặc ghi lại các ý tưởng vào điện thoại của mình sau khi dành thời gian hòa mình vào thiên nhiên.
Điều thú vị là các công cụ chụp ảnh thần kinh như điện não đồ và chụp cộng hưởng từ chức năng đang giúp các nhà nghiên cứu nhìn thoáng qua những thay đổi trong não của chúng ta trong thời gian thực. Ví dụ, chụp cộng hưởng từ chức năng sử dụng thứ gọi là Bold – hình ảnh phụ thuộc vào nồng độ oxy trong máu – để xác định vùng nào của não hoạt động mạnh nhất khi tiếp xúc với các kích thích khác nhau. (Giống như cơ bắp, các bộ phận hoạt động nhiều hơn cần nhiều máu được cung cấp oxy hơn.) Các nghiên cứu đã cho thấy sự sụt giảm tín hiệu bold ở vỏ não trước trán (một cấu trúc não quan trọng trong chức năng điều hành) khi tiếp xúc với thiên nhiên, ủng hộ ý kiến cho rằng phần não này lúc đó đang “nghỉ việc”. Người ta cũng chứng minh rằng số lượng vùng não được kích hoạt nhiều hơn khi xem cảnh đô thị, cho thấy cần nhiều nỗ lực hơn để xử lý chúng.
Sau khi thiết lập được mối liên hệ rõ ràng giữa thiên nhiên và chức năng não, các nhà khoa học đang đi sâu tìm hiểu những khía cạnh nào của môi trường tự nhiên có thể khiến nó phục hồi tốt nhất. Có một số nghiên cứu cho thấy rằng môi trường “chất lượng cao hơn” sẽ ưu việt hơn: những nơi có sự đa dạng và phong phú về các loài chim và cây cối mang lại ít lo lắng hơn và tâm trạng tốt hơn so với những khu vực ít loài phong phú hơn. Đó không phải là tin tốt cho người Anh ở một trong những quốc gia có thiên nhiên hoang sơ nhất thế giới.
Berman đang xem xét vai trò của “các đặc điểm nhận thức” trong môi trường. Ông giải thích: “Thực tế là có thể có sự tăng cường nhận thức chỉ bằng cách nhìn vào các bức tranh thiên nhiên khiến chúng tôi tự hỏi liệu có điều gì đó về sự hiện diện của các fractal, đường thẳng hoặc đường cong, màu sắc và độ bão hòa có thể khiến nó có tính phục hồi hay không”.
Fractals – những mẫu hình xuất hiện tự nhiên được lặp lại ở các quy mô khác nhau trong một cấu trúc, chẳng hạn như bông tuyết, cây dương xỉ hoặc cái cây – đã được phát hiện là có khả năng khơi gợi sự mê hoặc nhẹ nhàng. Một ví dụ khác là sự hiện diện của các đường cong – chẳng hạn như đồi, lối đi hoặc sông – trong một cảnh quan. Berman cho biết: “Những đặc điểm tự nhiên này có thể được não xử lý trôi chảy hơn vì chúng ta đã tiến hóa cùng với chúng”.
Bối cảnh đô thị thường ít phân dạng hơn, với nhiều cạnh cứng và đường thẳng hơn, mang lại ít sự kích thích hấp dẫn nhẹ nhàng. Thêm vào đó là sự phong phú của các kích thích khác – giao thông, đám đông, quảng cáo, còi báo động, tiếng ping trên mạng xã hội – đang kêu gọi sự chú ý của bạn và bạn có thể hiểu tại sao chúng có thể tác động lên não nhiều hơn.
Về mặt lý thuyết, nếu môi trường được xây dựng bắt chước các mô hình này từ tự nhiên, với ít đường nét cứng hơn, nhiều đường cong hơn và cấu trúc fractal cao, thì chúng có thể có tác động có lợi tương tự đối với nhận thức. Nhưng tôi không thể không cảm thấy lo lắng trước kiểu nghiên cứu này. Liệu nó có thể khiến chúng ta tin rằng chúng ta không cần thiên nhiên nếu chúng ta có thể xác định, cô lập và tái tạo những phẩm chất và đặc điểm liên quan?
Tôi cũng đã xem qua các nghiên cứu cho thấy rằng hít phải dầu chiết xuất từ cây lá kim – loại không thể thiếu trong phong tục tắm rừng (shinrin-yoku) của người Nhật – làm giảm nhịp tim và huyết áp, làm giảm lưu lượng máu đến vỏ não trước trán và mang lại tâm trạng tốt , giải quyết nhu cầu đi dạo trong rừng.
“Chúng tôi không cố gắng tạo ra một viên thuốc tự nhiên,” Berman nhấn mạnh, đồng thời chỉ ra nghiên cứu cho thấy việc tiếp xúc với thiên nhiên “thế giới thực” mang lại những cải thiện lớn hơn về tâm trạng và các khía cạnh của hiệu suất nhận thức . “Chúng tôi đang xem xét lý do tại sao chúng tôi xây dựng mọi thứ theo cách chúng tôi làm. Bây giờ, tất cả là về hiệu quả. Nhưng thay vào đó, chúng ta có thể nghĩ đến việc tạo ra một môi trường xây dựng thu hút được sự chú ý tốt nhất, mức độ hạnh phúc và hợp tác cao – chúng ta có thể đưa các yếu tố tự nhiên vào đường phố, văn phòng, trường học, nhà ở. Và đừng quên rằng không phải ai cũng có thể tiếp cận thiên nhiên.”
Bất kể vấn đề tiếp cận, hầu hết chúng ta dành rất ít thời gian cho thiên nhiên. Một cuộc khảo sát của chính phủ năm ngoái cho thấy 1/4 số người chưa từng đến thăm không gian xanh hoặc thiên nhiên một lần trong 14 ngày trước đó. Chưa hết, như BMJ đã báo cáo vào năm 2021, việc tiếp xúc nhiều hơn với thiên nhiên có liên quan đến nhận thức, trí nhớ làm việc, sự chú ý của trí nhớ không gian, sự chú ý thị giác, lý luận, sự trôi chảy, trí thông minh và sự phát triển trí tuệ thời thơ ấu tốt hơn.
Berman cho biết: “Nghiên cứu ngày càng tăng này đang chứng minh rằng chúng ta không thể khỏe mạnh – rằng bộ não của chúng ta không hoạt động tối ưu – nếu chúng ta không dành thời gian trong môi trường tự nhiên”. “Đó không phải là điều xa xỉ – đó là điều cần thiết.”
Gợi ý cách tiếp xúc tự nhiên đơn giản hiệu quả
Mục tiêu trong ít nhất 30 phút. Theo nhà thần kinh học nhận thức David Strayer, đây là khoảng thời gian cần thiết để tích lũy những lợi ích có thể đo lường được. Những trải nghiệm dài hạn hơn (Strayer nói về “hiệu ứng ba ngày”) có thêm lợi ích.
Hãy từ bỏ công nghệ. Strayer nói: “Nếu bạn đang tập trung vào đồng hồ, điện thoại hoặc đeo tai nghe, bạn sẽ không hòa nhập với môi trường của mình”.
Nhận thời gian của bạn đúng. Một nghiên cứu cho thấy quá trình tăng cường nhận thức kéo dài 30 phút sau khi rời khỏi môi trường tự nhiên, điều này có thể giúp bạn lập kế hoạch thời gian tốt nhất cho công việc đòi hỏi trí óc.
Chọn địa điểm an toàn khi đi dạo. Không phải tất cả các môi trường tự nhiên đều tuyệt vời. Giáo sư Kathryn Williams, nhà tâm lý học môi trường tại Đại học Melbourne, cho biết: “Bạn muốn ở một nơi nào đó dễ chịu và hấp dẫn”. “Cảm giác an toàn là điều tối quan trọng đối với những trải nghiệm tích cực trong thiên nhiên, bao gồm khả năng phục hồi khả năng chú ý, giảm căng thẳng và tâm trí lang thang. Cảm giác ‘ở xa’ – cảm giác xa cách về mặt tâm lý với những thứ khiến bạn gánh nặng – cũng rất quan trọng.
Tận dụng tối đa tiếp xúc tự nhiên: Từ những gì xung quanh như nước uống nấu chín phơi dưới ánh mặt trời, áo quần chất liệu tự nhiên, thực phẩm tự nhiên, mùi hương tự nhiên, hoá phẩm, mỹ phẩm mùi vị tự nhiên, vật dụng tự nhiên, nội thất với chất liệu tự nhiên nhất.
