EN
Khi biết trang trại noom trồng cây keo thì câu đầu tiên chúng tôi nghe được là cây keo hại đất, hút khô cạn nước. Nhưng đó là khi bạn trồng keo độc canh, đồi núi phát rẫy sạch sẽ để trồng keo. Khi thu hoạch thì chặt hàng loạt, khi trồng lại đợt keo mới thì đốt sạch cỏ dại và những gì còn sót lại để dễ dàng trồng đợt keo mới. Và khi đó, chúng ta nhìn thấy thảm họa nước đổ về đồng bằng, khu dân cư như thác, ngập úng khắp nơi không lối thoát. Vùng trồng keo thì nhìn trọc lóc, cháy đen trông thật đáng sợ.
Đâu có ai biết được rằng “cây keo hại đất” đó không phải lỗi của cây keo. Cùng noom điểm qua những công dụng tuyệt vời của keo trong hệ thống nông nghiệp vườn rừng.
Keo lá tràm – Loài cây tiên phong trong vườn rừng
Bên cạnh cây chuối mà noom từng nhắc đến nhiều, cây keo lá tràm không cần tưới, không cần chăm và là loài cây tiên phong được ứng dụng phổ biến trong mô hình nông nghiệp bền vững vườn rừng tại Việt Nam và trên thế giới.
Bị hiểu lầm là cây keo hại đất nhưng keo lá tràm cực kỳ dễ tính, thích đất khô hoặc ẩm và có thể chịu hạn, phát triển ngày cả trên những vùng đất bạc màu. Sinh trưởng rất nhanh, tăng chiều cao từ 2-4 mét mỗi năm trong vài năm đầu, ngay cả trên đất có độ phì nhiêu thấp. Nó phù hợp đất thịt nhẹ (cát pha), đất thịt trung bình (đất thịt) và đất thịt nặng (đất sét), thích đất thoát nước tốt và có thể phát triển ở đất nghèo dinh dưỡng, đất chua nhẹ và trung tính và có thể phát triển ở đất rất chua và mặn.
Keo lá tràm sẽ kém phát triển hơn trong bóng râm và khả năng chịu gió không cao. Vì vậy, tụi mình trồng keo lá tràm tiên phong ở tầng tán cao nhất, cùng các cây tầng thấp ngay cạnh, đó là sự tương hỗ trong cách trồng vườn rừng đa dạng.
Giải oan cây keo hại đất và lợi ích khi trồng keo lá tràm
Keo lá tràm là loài cây họ đậu, dẫn dụ, dễ sống, tạo bóng, làm cho đất tơi, tự tổng hợp đạm, mang đạm từ không khí xuống đất, chịu hạn tốt, chịu úng tốt và không cần bón phân.
Khả năng cố định nitơ trong khí quyển và khả năng chịu đựng ở đất có tính axit và kiềm cao khiến keo lá tràm được trồng phổ biến để ổn định và phục hồi đất. Rễ cây keo tràm phá hủy lớp đất khô, cứng và chai (rễ đi càng mạnh, càng xa, đất càng tơi ra) cấp một lượng đạm rất lớn cho đất. Lá cây keo tràm phát triển tốt, dày, xanh đậm ngay cả mùa khô, có thể tấp tủ tạo sinh khối, như một chất mồi để vi sinh vật duy trì. Hiện có khoảng 1.350 loài keo với hơn 1.000 loài xuất hiện ở Úc.
Loài cây này cộng sinh với một số vi khuẩn trong đất, tạo thành nốt sần trên rễ và cố định nitơ trong khí quyển. Một phần được dùng cho cây phát triển và phần còn lại được sử dụng bởi những cây “anh em” mọc gần đó như tại farm noom có đu đủ, dứa, cây ăn quả… cạnh cây keo lá tràm.
Hệ thống cây trồng như thế đã hoạt động rất mạnh sau khi tụi mình cắt đi 50% số chuối để tấp tủ làm phân lại, cả cắt cỏ, dọn cỏ lại tiếp tục tấp tủ vô làm phân và tương hỗ cho nhau.
Sau 3-4 năm phát triển hệ cây tiên phong, chuối và keo sẽ được loại khỏi hệ thống vườn rừng. Khi đó, cây ăn quả đã phân tầng và lớn lên rồi như ổi, bưởi. Cây tiên phong cần nhường ánh sáng cho cây ăn quả dưới mình xen những cây khác, duy trì tần tán ở trong vườn.
Tùy thổ nhưỡng khí hậu, vườn rừng trên thế giới khuyến khích trồng cây keo ở những mật độ nhất định để tránh cây keo xâm lấn, mật độ thông thường rơi vào khoảng 2-4m x 2-4m. Cây keo tràm không gây hại nếu mình biết nó, càng đi sâu, lâu, đi dài, đi rộng thì lượng đạm từ rễ đã cố định từ lâu nó hoai mục và làm dinh dưỡng cho các cây ăn quả bên cạnh.
Trong thương mại, vỏ cây keo lá tràm chứa đủ tanin (13 – 25%) có thể được khai thác như một loại thuốc nhuộm tự nhiên, được sử dụng trong ngành dệt batik ở Indonesia.
Bạn thấy đó, một sự kết hợp và tương hỗ tự nhiên, khu vườn sẽ có sức sống cực kỳ sinh động và mãnh liệt và tuyệt nhiên, nuôi đất luôn là điều ưu tiên đặc biệt trong những năm đầu dựng farm. Tụi mình bón phân không phải bằng cách bỏ phân vào đất, mà bằng cách trồng cây, đó là vườn rừng.
Giống như “Tình cây và đất” của nhạc sĩ Tô Thanh Tùng, “Đất thiếu cây đất ngừng ngừng hơi thở, cây thiếu đất cây sống sống với ai?”
Khi chị em là người tiêu dùng thực phẩm sạch, hãy chọn những nông sản được nuôi dưỡng từ đất, từ sức sống mãnh liệt và quá trình nương náu, tương hỗ giữa các loài cây với nhau để đa dạng giá trị dinh dưỡng đích thực. Đó là lý do phân phải được nuôi từ đất và hệ vi sinh vật trong đất, chứ không phải thả phân bón hữu cơ ăn liền vào cây là xong.
Nguồn tham khảo:
