Sustainable Diet – Chế Độ Ăn Bền Vững là Gì – Giúp Phát Triển Toàn Diện Trí Não Thể Chất Đề Kháng Tự Nhiên

Có thực sự tốt nếu bạn theo hẳn một trường phái như ăn chay, vegan, ăn thô, ăn tươi, ăn juice, ăn low-carb, eat-clean, ăn thực dưỡng hay nền thực vật (plant-based)… Sau khi dạo một vòng du lịch khắp thế giới để thưởng thức tất cả món ngon trên trần gian, chúng ta cùng quay về, rúc nách mẹ với “chế độ ăn bền vững” – Sustainable Diet – chế độ ăn giúp trẻ vị thành niên, thanh niên trẻ phát triển toàn diện trí não, thể chất và đề kháng tự nhiên bền vững.

Chế độ ăn bền vững là gì?

Chế độ ăn bền vững được cân nhắc ở cả 4 khía cạnh mật thiết gồm “sức khỏe dinh dưỡng”, “nền tảng kinh tế”, “bối cảnh văn hóa, xã hội” và thứ 4 là “môi trường”. 

Yếu tố bền vững tập trung lựa chọn thực phẩm ít tác động môi trường nhất, ít dấu chân carbon, góp phần đảm bảo an ninh lương thực và dinh dưỡng. Cuối cùng, tạo dựng một cuộc sống lành mạnh cho các thế hệ hiện tại và tương lai. 

Đây là chế độ ăn uống dễ tiếp cận, nhằm bảo vệ, tôn trọng đa dạng sinh học và hệ sinh thái, đồng thuận về mặt văn hóa, kinh tế. Ứng dụng hiệu quả bởi giá cả phải chăng, đủ dinh dưỡng, an toàn và tốt cho sức khỏe. Đồng thời, chế độ ăn bền vững giúp tối ưu hóa nguồn tài nguyên thiên nhiên và con người (FAO).

Đặc điểm chung của chế độ ăn bền vững

Được FAO và WHO nhấn mạnh theo các đặc trưng sau:

Thời điểm bắt đầu

• Càng sớm càng tốt, cả vòng đời ngay từ lúc chào đời, mẹ hãy cho con bú sữa mẹ. Sự khởi đầu bền vững cho 1 đời người.
• Mẹ sẵn sàng sức khỏe dinh dưỡng trước khi mang thai.

Ưu tiên nguyên liệu thô 

• Thực phẩm chưa chế biến hoặc chế biến đơn giản tối giản, sản xuất, trồng trọt không tạo ra nước, rác, khí thải
• Ngũ cốc, hạt béo, đậu đỗ nguyên hạt, trái cây và rau củ

Hạn chế ăn thừa

• Ăn ít thịt, cá, trứng, sữa, hạn chế thịt bò, thịt đỏ

• Ăn vừa đủ lượng calo in và out, không ăn nhiều
• Không bia rượu, nước đóng chai lon.
• Hạn chế tối đa việc sử dụng kháng sinh và hormone, thuốc BVTV trong nuôi trồng thực phẩm
• Không đổ bỏ, lãng phí thực phẩm

Ăn uống bền vững

• Thực phẩm đa dạng sinh học của cây trồng, vật nuôi, có nguồn gốc tự nhiên, nguồn gen bản địa, tránh canh tác, săn bắn và đánh bắt quá mức.
• Tôn trọng văn hóa địa phương, tập quán ẩm thực và mô hình tiêu dùng
• Giảm thiểu việc sử dụng nhựa và các chất dẫn xuất từ ​​nhựa trong bao bì thực phẩm

Cách thực hiện chế độ ăn bền vững

Đọc qua chế độ ăn bền vững sustainable diet có vẻ như khắt khe, khó chịu, yêu cầu cao. Không cần cân nhắc quá nhiều, các mẹo dưới đây sẽ giúp chị em mình áp dụng dễ dàng mà vẫn win-win giữa các khía cạnh môi trường, văn hóa, kinh tế.

Bản địa (Local)

• Dùng thực phẩm địa phương, tránh nhập khẩu, giống ngoại nhập.
• Thực phẩm ở gần bạn nhất
• Thực phẩm được sản xuất bền vững, quan tâm tới nguồn nước, đất không khí và tự chủ trước biến động của chính trị thế giới

Theo mùa (Seasonal)

• Thực phẩm theo mùa vụ
• Tránh thực phẩm canh tác nuôi trồng trái vụ

Thịt ngon ăn ít (Less and better)

• Giảm thịt đơn giản dễ dàng ngon miệng bằng việc thêm đậu, đỗ vào các món có thịt. Thí dụ: Thịt hầm đậu, cua rang hạt điều, chả cá viên đậu xanh…
• Thực phẩm có mật độ dinh dưỡng và năng lượng cao, được nuôi dưỡng tự nhiên từ hệ vi sinh vật trong đất, không bón thúc, phân thuốc hóa học, nhà kính, nhà màng…

Toàn phần (Whole-food)

• Nếu sử dụng thịt nên ăn hết tất cả các bộ phận
• Sử dụng ngũ cốc nguyên cám, gạo lứt ,nếp lứt
• Thực phẩm thô, ít chế biến, chế biến đơn giản (điều này giúp giảm chất thải bao bì không cần thiết).

Thô (Original)

• Dầu, chất béo, muối và đường được “chiết xuất từ thực phẩm tự nhiên hoặc từ thiên nhiên bằng các quá trình như ép, nghiền và lọc”.
• Tốt nhất là nấu thức ăn ở nhiệt độ thấp, nấu nhanh 

Tận hưởng (Enjoy life)

• Hãy dành thời gian thưởng thức và tận hưởng các món ăn
• Dành thời gian để chuẩn bị và tự nấu ăn tại nhà cho mình
• Ăn đúng giờ và đều đặn

Kiên định (Trust your taste)

• Hãy cảnh giác với quảng cáo và marketing thực phẩm. 
• Không sử dụng xe đẩy khi đi siêu thị
• Ít nhất một bữa ăn cùng nhau mỗi ngày với gia đình.

Nhớ nhé! Hãy là một hình mẫu cho con bạn khi nói đến đến ăn uống lành mạnh và rèn luyện thể chất mỗi ngày.

Ý nghĩa lợi ích to lớn của chế độ ăn bền vững

Lợi ích dinh dưỡng lành mạnh đầy đủ và ít tốn kém của chế độ ăn bền vững

Chế độ ăn uống sai lệch như hiện nay: ăn quá nhiều đạm động vật, tinh bột trắng trơ, thực phẩm chế biến sẵn chứa quá nhiều phụ gia công nghiệp, thực phẩm siêu chế biến khiến 2 tỷ người trên thế giới bị thiếu hụt vi chất dinh dưỡng, gần 1 tỷ người bị suy dinh dưỡng kinh niên, 0.2 tỷ trẻ em dưới 5 tuổi bị thấp còi. Nghiệt ngã, tỷ lệ thừa cân béo phì cũng gia tăng toàn cầu với ~2 tỷ người thừa cân (0.6 tỷ người béo phì), thừa cân ở trẻ em cũng đang trở thành mối quan tâm toàn cầu. Cế độ ăn uống nhiều calo, thực phẩm siêu chế biến, nhiều thịt , nhiều các loại muối và chất béo nhưng lại nghèo dinh dưỡng hoạt chất sinh học khoáng vitamin là tác nhân, hành vi lớn nhất gây ra bệnh tật và tử vong ở con người, ước tính gây hại nhiều hơn cả quan hệ tình dục không an toàn, rượu, thuốc lá và các loại ma túy khác cộng lại

Mật độ dinh dưỡng kém (nutrient rich)  và mật độ năng lượng (energy density) loạn xạ trong thực phẩm hiện nay đòi hỏi sự thay đổi lớn trong việc tăng chất lượng thực phẩm dinh dưỡng, Thậm chí giảm số lượng dư thừa ở các chuỗi cung ứng minh bạch. Các nhận định dung nạp nhiều calo thì cơ thể sẽ có nhiều dinh dưỡng đã không còn đúng đắn. Ngay cả thực phẩm được cho là bổ dưỡng cho cơ thể nhưng lại tạo ra nhiều dấu chân carbon, mất tính địa phương thì hoàn toàn không giúp bạn có nền tảng đề kháng tốt.

Chế độ ăn bền vững với chủ yếu thành phần là thực vật giảm đáng kể tỷ lệ tử vong và mắc bệnh liên quan đến béo phì, tiểu đường và bệnh tim mạch, rối loạn lipid máu trên toàn cầu. Các bệnh tật toàn này một phần chính do tiêu thụ quá mức các loại thực phẩm có hàm lượng calo cao chứa nhiều carbon ( calo rỗng).

Và một cách hệ thống, chuỗi cung ứng thực phẩm hiện tại là nguyên nhân chính gây nguy hiểm cho an ninh sản xuất lương thực hiện tại và tương lai. Đặc biệt, không nuôi dưỡng con người một cách trọn vẹn đầy đủ về sức khỏe tâm-trí-thần. Nếu bạn bị burnt out, cạn kiệt năng lượng, kiệt quệ, buồn chán, bực tức liên tục, dễ khóc, dễ chán hãy kiểm tra ngay chế độ ăn của bạn, nguyên nhân chính tạo nên vấn đề sức khoẻ tinh thần tồi tệ của bạn.

Ăn thực phẩm chưa qua chế biến hoặc chế biến tối thiểu như ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và sản phẩm tươi có thể giúp bạn giảm tổng lượng cholesterol, giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, tăng chức năng ruột kết và tăng lượng chất dinh dưỡng và khoáng chất quan trọng. Ngoài ra, vì sản phẩm và ngũ cốc được trồng bền vững được hái ở độ tươi ngon nhất và vận chuyển quãng đường ngắn hơn nên chúng có vị ngon hơn. Điều này có thể khiến bạn ăn nhiều thực phẩm lành mạnh nhất đối với bạn hơn – trái cây và rau tươi.

Ăn uống bền vững cũng có xu hướng tập trung vào chế độ ăn nhiều trái cây và rau. Ăn nhiều trái cây và rau cung cấp cho cơ thể chúng ta nhiều chất dinh dưỡng, vitamin và chất xơ.

Vì nhiều sản phẩm được trồng bền vững và động vật được nuôi bền vững ít tiếp xúc với hóa chất như thuốc trừ sâu và kháng sinh hơn, nên cơ thể bạn ít tiếp xúc với hóa chất hơn. Điều này có thể giúp giảm tiếp xúc với vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh hoặc các bệnh tiềm ẩn và các vấn đề sức khỏe do thuốc trừ sâu gây ra.

Chế độ ăn bền vững bảo vệ môi trường sống

Tồi tệ hơn trên cả diện rộng, chuỗi sản xuất nông nghiệp hiện nay chiếm 30% phát khí thải nhà kính, tiêu tốn hết 70% lượng nước. Sản xuất nông nghiệp, công nghiệp thúc đẩy nạn phá rừng, gây cạn kiệt, biến đổi khí hậu cực đoan, ô nhiễm nguồn nước, nguồn đất khiến việc sản xuất nông nghiệp trở nên càng khó khăn. 

Môi trường sống tốt thì sức khỏe toàn diện của con người mới tốt lên được. Chế độ ăn bền vững nhằm cân bằng win-win cả hai yếu tố dinh dưỡng và môi trường.

Chế độ ăn bền vững giúp tự do tài chính cá nhân, góp phần tăng trưởng kinh tế, văn hóa, xã hội quốc gia

Dường như, cách chọn thực phẩm được xác định bởi xã hội nhiều hơn là việc tiêu thụ các chất dinh dưỡng. Thí dụ, những người sống ở gần các khu lao động, tiện ích ăn uống như minimart, hàng quán nhỏ lẻ hay đường cao tốc ở nước ngoài… sẽ tiện tay uống một chai nước calo rỗng toàn là đường. 

Bởi không chỉ đơn giản là chuyển từ thực phẩm này sang thực phẩm khác mà còn là vấn đề địa lý, giáo dục, thu nhập và mô hình thực phẩm.

“Xóa đói giảm nghèo, mất an ninh lương thực và suy dinh dưỡng, thúc đẩy tiến bộ kinh tế và xã hội cho tất cả mọi người” đều là mục tiêu lớn mà FAO đặt ra nhằm giải quyết phần nào bằng chế độ ăn bền vững.

Đến lúc nhà nước và chính quyền cùng tham gia với các lợi thế về quyền quyết định chính sách và uy tín truyền bá. Các nước thành viên LHQ đã cam kết từ 2016 – 2035 rằng phải “tăng cường hệ thống lương thực bền vững bằng cách phát triển các chính sách công từ sản xuất đến tiêu dùng và trên các lĩnh vực liên quan để cung cấp khả năng tiếp cận quanh năm với thực phẩm đáp ứng dinh dưỡng của người dân và thúc đẩy chế độ ăn uống lành mạnh an toàn và đa dạng”.

Bạn thấy rồi đó, một chế độ ăn tưởng chừng chỉ là việc riêng tư, cá nhân nhỏ bé, đâu biết rằng hành động của mỗi chúng ta góp phần tác động đến bền vững thu chi của gia đình một cách vô hình mà nếu người ta “ăn cuồng sống vội” sẽ không nhìn thấy được. Ảnh hưởng đến cả thế hệ con cháu của mình, ảnh hưởng đến kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội của từng quốc gia nơi bạn sinh sống. 

Việc tiêu dùng thực phẩm bé nhỏ của cá nhân bạn, thực tế mang tính quy mô toàn cầu. 

 

Nguồn tham khảo:

https://www.fao.org/3/i5640e/i5640e.pdf

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9272027/

https://en.wikipedia.org/wiki/Sustainable_diet

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK540292/

https://www.fao.org/nutrition/education/food-dietary-guidelines/background/sustainable-dietary-guidelines/en/)