Bàn Về Hệ Thống Hàng Rào Sinh Thái (Living Fences) Trong Thiết Kế Vườn Rừng

Qua nhiều kiến thức cũng như kinh nghiệm tích luỹ được, Noom có thể khẳng định rằng hệ thống hàng rào sinh thái (living fences) có tầm quan trọng bậc nhất trong thiết kế vườn rừng khi nói đến nông nghiệp bền vững.

Cùng Rơm Vàng Farm tại Noom tìm hiểu về chức năng, vai trò và ý nghĩa của hệ thống hàng rào sinh thái cũng như quy hoạch và yếu tố kỹ thuật qua bài viết sau.

Vai trò và ý nghĩa của hệ thống hàng rào sinh thái

Có thể tóm lược qua những vai trò và ý nghĩa của hệ thống hàng rào sinh thái qua các điểm sau:

• Giúp cách ly nguồn nước, cách ly không khí, gió, môi trường lây nhiễm chéo,
• Ngăn chặn, chắn rác do lũ lụt ,
• Giảm tác động khi tốc độ nước lũ dâng lên đột ngột.
• Phòng chống trộm từ bên ngoài nhưng vẫn rất thân thiện
• Tạo nơi ở của các loài động vật như rắn chuột, tôn trọng chúng, nhà ai nấy ở…
• Tạo vùng tiểu khí hậu (như là 1 ốc đảo giữa sa mạc)
• Tạo hệ sinh thái cân bằng cho nhiều động vật tự cân bằng với nhau. Như chim, rắn, chuột có nhiều thức ăn tại hàng rào.

Quy hoạch, thiết kế và yếu tố kỹ thuật của hàng rào sinh thái

Hàng rào của một khu vườn thông thường chỉ đơn giản là một rào chắn ngăn cách giữa vườn mình và các khu xung quanh. Nhưng khi làm vườn rừng thì hệ thống hàng rào( hàng rào sinh thái) còn đảm nhận nhiều chức năng và nhiều ý nghĩa. Khi thiết kế và xây dựng vườn rừng, Rơm Vàng Farm tại Noom coi “hàng rào” như một module nhỏ của vườn rừng.

Hàng rào sinh thái – living fences được thiết kế gồm 3 phần chính gồm mương nước nhỏ( A), bờ đê(B) và mương lớn( C).

Mương nước nhỏ trong hàng rào sinh thái – (Cách ly lần 1)

Trong mọi bờ rào thông thường, bạn sẽ không thấy mương nước nhỏ này. Và khi tới thăm quan nông trại bạn sẽ không nhìn thấy mương nước nhỏ này bởi chúng nằm bên ngoài khuôn viên hàng cây bờ rào nông trại.

Quy hoạch thiết kế mương nước nhỏ

Vị trí mương : phía bên ngoài  farm giáp với đồng ruộng của các hộ dân khác.

• Quy cách rộng dài sâu phụ thuộc vào kích thước, thổ nhưỡng của farm. Quy cách thiết kế này phụ thuộc vào am hiểu kĩ thuật của từng chủ farm. Tuy nhiên bạn cũng không cần phải lo lắng, chúng ta có thể dễ dàng điều chỉnh dựa vào quan sát và trải nghiệm mỗi khi có vấn đề gì xảy ra.
• Chiều dài của mương bọc hết chiều dài của hàng rào cách sinh thái và chảy ra điểm thoát tiêu nước ko được vào bên trong farm.

Nhiệm vụ của mương nước nhỏ

• Ngăn hoá chất từ những ruộng khác

Mương thoát nhỏ nước giúp hóa chất trong phân thuốc từ các ruộng bên ngoài bị rửa trôi theo nước. Khi bà con trổ nước ruộng hoặc khi có mưa lớn thì tồn dư hóa chất sẽ theo bên cái mương đó mà thoát ra bên ngoài, không xâm nhập được vào farm.

• Hạn chế chuột, sự tác động bên ngoài của người khác vào farm

Đặc biệt là lấy nước để pha các loại thuốc để phun cho ruộng của họ. Mương nước nhỏ ở bên ngoài hàng rào, thoạt nhìn như là mương nước của người khác nhưng thực chất là do mình đào và phần đất này là thuộc sở hữu của farm.

Bờ đê của hàng rào sinh thái – Cách ly lần 2

Quy hoạch thiết kế bờ đê

Tiếp giáp với mương nước nhỏ là bờ đê, có vị trí chính giữa của hàng rào sinh thái. Thông thường các hàng rào chỉ có duy nhất bờ đê. Chiều rộng và độ cao cũng tùy thuộc vào diện tích farm và cũng tùy vào mong muốn và sở thích của chủ farm cũng như khả năng tài chính.

Chiều cao của bờ đê gồm 2 phần
Tại Rơm Vàng, chiều rộng 5m, cao 1.5m (nếu tính luôn chiều cao của cỏ voi thì chiều cao của bờ đê tầm từ 4m-5.5m so với mặt ruộng).

Nếu tính luôn chiều cao của cỏ voi và bờ đê thì khi đó tổng bờ đê sẽ có chiều cao từ 4m-5.5m so với mặt ruộng, dài theo hết chiều dài của hàng rào sinh thái.

Chiều rộng bờ đê được chia làm 2 phần:

Phần thứ nhất chiếm 50% tổng chiều rộng của bờ đê trồng cỏ voi phía rìa ngoài từ chân đê giáp mương nhỏ A đến đỉnh của bờ đê.

Phần thứ 2 chiếm 50% chiều rộng còn lại của bờ đê là bờ đất.

Nhiệm vụ của bờ đê

• Ngăn chặn sự bay hơi, lây lan củ các hoá chất phun xịt tự động bên ngoài vào.

Tại bờ đê, một lần nữa bạn sẽ thấy chi tiết vai trò và ý nghĩa to lớn của bờ đê với lớp cỏ voi dày đặc. Cỏ voi ngăn chặn sự bay hơi, lây lan của các hóa chất phun xịt tự động ruộng bên ngoài vào.

• Windbreak- cản gió

Với độ dày và độ cao như vậy là mục đích làm “Windbreak” cản gió. Cắt gió giúp cho khả xâm nhập hóa chất thuốc bảo vệ thực vật vào farm lúc có gió là khó xảy ra. Giảm sức gió, cắt gió vào mùa mưa bão và các cơn gió tố lúc chuyển mùa giúp lúa và các hoa màu khác bên trong không bị đổ ngã gây thiệt hại.

Các bạn tìm hiểu thêm thuật ngữ Windbreak để hiểu thêm.

Trong tiêu chuẩn canh tác hữu cơ, kể cả các tiêu chuẩn hữu cơ có chứng nhận từ các nước hàng đầu thế giới thì hàng rào chỉ với mục đích cách ly định giới. Thì chỉ cần cao 1.5m-2m là đủ tiêu chuẩn hữu cơ. Nhưng tiêu chuẩn hữu cơ chưa có đề cập đến bề dày của hàng rào, hay bất kì thiết kế sinh thái như ở thiết kế farm vườn rừng. Tất nhiên cũng không đề cập tới cách ly lần 1 của mương nước nhỏ phía trên hay mương lớn (đề cập sau).

• Tạo hệ sinh thái cho nhiều sinh vật, giúp cân bằng hệ sinh thái bên trong farm.

Hàng rào sinh thái giúp cho hệ sinh thái chim chóc, sâu bọ, rắn rết là thiên địch hoặc là con mồi được có mồi trường sống và phát triển giúp cân bằng tốt cho hệ sinh thái bên trong farm.

Hạn chế rất tốt chuột vào xử lúa và hoa màu ở farm vì có rắn ở đó, có đồ ăn cho chuột ở đó, muốn qua phá phải bơi qua mương lớn (phần C ).

• Ngăn chặn các đợt ngập lụt nhỏ, giảm tốc độ dòng chảy các đợt ngập lớn

Ngoài ra với phần bờ đê có bờ cỏ voi với bề dày và chiều cao như vậy thì giúp farm có thể ngăn chặn các đợt ngập lụt nhỏ không cho nước bên ngoài tràn vào farm, giảm tốc độ dòng chảy mạnh của các đợt lụt lớn. Ngăn chặn các rác thải nilon, nhựa và các rác thải không mong muốn.

• Làm mát phần nước ở mương

Phần phía bên trong bờ cỏ được trồng chuối và các loại hoa màu leo giàn giúp tăng nguồn thu và làm mát phần nước ở mương lớn.

• Ngăn ý đồ xấu

Là hàng rào tự nhiên nhưng khiến cho ai đó có ý xấu muốn vào trộm cá, hoa màu cũng phải ngao ngán lắc đầu =))))) vì cỏ voi rất dày, cao lá sắt cứng dễ gây trầy xước và ngứa, bên cạnh đó hàng rào cỏ voi là nơi ở của chim chóc, sâu bọ, rắn rết.

Mương lớn của hàng rào sinh thái – Cách ly lần 3

Là mương nước phía trong cùng sau bờ đê. Thiết kế của mương nước sao cho có thể kết nối, gom tất cả các nguồn nước phát sinh nội bộ trong farm và chứa lại tại mương.

Tại Rơm Vàng, mương bước có chiều rộng 3m, sâu 1m-1.5m , dài theo hết hàng rào sinh thái tức bao bọc cả farm, được thiết kế để có thể kết nối, gom tất cả các nguồn nước phát sinh nội bộ trong farm và chứa lại tại mương .

Nhiệm vụ của mương lớn

• Ngăn các hoá chất, phân thuốc có ngấm vào mương nhỏ không thể ngấm vào nước ngầm

An toàn nghĩa là chưa an toàn. An toàn nghĩa là gấp đôi an toàn.

Mương nhỏ A khả năng rửa trôi hoàn toàn, rất an toàn. Tuy nhiên nếu lượng hóa chất đột nhiên lớn , dù việc này luôn được team Rơm Vàng tính toán rất kĩ không thể xảy ra, nhưng nếu còn sót lại trong mương nhỏ A và ngấm xuống đất ở mương nhỏ A thì cũng hoàn toàn không thể ngấm vào nước ngầm, vào lòng đất để xâm nhập vào farm được. Bởi vì thiết kế dựa trên nguyên tắc vật lý đơn giản về chênh lệch áp suất giữa mương nhỏ A và mương lớn C. Áp suất nước lớn hơn sẽ ngăn không cho thấm vào bên trong.

• Giữ và điều tiết nước cho lúa và hoa màu

Ngoài việc giúp ngăn chặn sự xâm nhập của hóa chất thì mương lớn bên trong còn có chức năng cực kỳ quan trọng là giữ nước, điều tiết nước cho lúa và hoa màu ở nội bộ bên trong farm.

• Gom và giữ lại lượng hữu cơ khi có mưa lớn hoặc lụt.

Là nơi gom và giữ lại lượng hữu cơ nếu bị rửa trôi do mưa lớn, lụt từ khu vườn rừng của farm. Dưới mương lớn có hệ thủy sinh gồm bèo các loại, hoa sen, hoa súng, trên mặt nước là giàn bầu, giàn bí là môi trường thuận lợi để cá loại tôm cá phát triển một cách tự nhiên. Nước từ mương lớn dùng cho vào ruộng tưới hoa màu là cực kỳ tốt và hiệu quả.

Kết luận

Trong thiết kế vườn rừng phương pháp canh tác nông nghiệp bền vững, bạn sẽ thấy tầng tầng lớp lớp bảo vệ của hàng rào sinh thái, có thiết kế cách ly an toàn chồng an toàn. An toàn gấp 3 lần. Chúng tôi thường ví hàng rào sinh thái của Rơm Vàng farm như thành bảo vệ của cung điện đại nội kinh thành Huế. Tất nhiên được thu nhỏ lại và thể hiên tinh thần thân thiện và sinh thái.

Trong thiết kế vườn rừng bạn sẽ nhìn thấy được trọn vẹn khái niệm bền vững qua hàng rào sinh thái ở viêc tôn trọng vạn vật. Chim chóc bay tới đây sinh sống vì có nguồn thức ăn là lũ chuột. Những con vật được cho là đáng ghét phá hoại mùa màng, hay cả những con vật ai nghe tới cũng sợ như rắn chúng cũng tới đây sinh sống vì có thức ăn là chuột. Chúng ta tạo nơi ở cho tất cả bọn chúng tại khu bờ đê, tạo nguồn thức ăn cho chúng qua 1 số cây trồng có chủ đích.

Chủ farm không lui tới khu bờ đê và rắn chuột cũng không vượt khu bờ đê để vào farm. Tất nhiên thi thoảng cũng có những tay rắn tham ăn rượt theo con mồi xâm nhập vào nơi canh tác, hoặc những tay chuột ngày nào cũng muốn “ party”. Nhưng cơ bản chuột , rắn cũng không muốn ướt át, nguy hiểm tính mạng khi phải từ khu bờ đê lội qua mương nước lớn để vào farm kiếm ăn.

Ngay cả trong cách ứng xử đối với người ngoài,hãy tưởng tượng nếu có 1 anh trộm nào chuyên nghiệp với những kỹ năng cao siêu vượt qua khu bờ đê thì cũng phải ngán ngẩm, khi nghĩ tới cảnh phải băng qua hàng cỏ voi cắt xước da, đối mặt với rắn rết, còn phải bơi, lội qua mương lớn với , đỉa bu, cua cắn…. để tiếp cận phần nội bộ của farm Rơm Vàng chỉ để bẻ trái bắp , hái trái cây, bắt con gà nhậu… thôi nghỉ chơi.